Witaminy

Witamina - organiczny związek chemiczny, substancja egzogenna dla określonego organizmu. Nazwa pochodzi od łacińskich słów vita (życie) i amina - związek chemiczny zawierający grupę aminową (w rzeczywistości nie wszystkie witaminy taką grupę posiadają). Nazwa została wymyślona przez polskiego biochemika Kazimierza Funka w 1912 r.

Witaminy nie należą do typowych składników pokarmowych - pełnią funkcję regulacyjną.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminy jest niewielkie i liczone w miligramach (mg), a nawet w mikrogramach (μg).

Przedawkowanie, niedobór lub brak jakiejś z witamin, po wyczerpaniu zapasów organizmu, prowadzi do jednostek chorobowych, które nazywamy w zależności od zaawansowania hiperwitaminozą lub awitaminozą (całkowity brak witaminy) lub hipowitaminozą (niedobór częsciowy).

Związki organiczne, które dopiero w organizmie zostają przekształcone w odpowiednią witaminę, nazywa się prowitaminami.

Porównanie wybranych witamin

R*	Nazwa wit.		Źródła pokarmowe	Rola w organizmie	Awitaminoza	Hiperwitaminoza
T ł u s z c z e	A		Jaja, wątroba, tran, produkty mleczne oraz, jako prowitamina karoten, marchew i pomidory	Odpowiada za prawidłowe widzenie o zmroku i prawidłowy stan naskórka. Dzieci z niedoborem witaminy A rosną nieprawidłowo.	"Kurza ślepota" (niedowidzenie o zmierzchu), zmiany skórne	Zmiany skórne
	D		Tran, wątroba, masło, jaja, mleko	Wchłanianie wapnia, metabolizm tkanki kostnej	Krzywica u dzieci, osteoporoza u dorosłych	Demineralizacja kości, złamania kości, nudności i inne objawy ogólne
	E		Oleje roślinne (sojowy, kukurydziany, słonecznikowy), migdały, margaryna, jaja, orzechy włoskie i ziemne, kiełki pszenicy, mąka pełnoziarnista, mleko, brukselka i inne zielonolistne warzywa	Główny antyoksydant chroniący komórki przed utleniaczami, chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem, leczenie męskiej bezpłodności, zaburzeń mięśniowych, miażdżycy oraz chorób serca	Rozdrażnienie, osłabienie zdolności koncentracji, zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych, rogowacenie i wczesne starzenie się skóry, gorsze gojenie się ran, pogorszenie wzroku, niedokrwistość, bezpłodność, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych	Zmęczenie, bóle głowy, osłabienie mięśni, zaburzenia widzenia
	K		Jarzyny, wątroba, olej sojowy	Krzepnięcie krwi	Krwawienia - tzw. skazy krwotoczne	Nieznana
W o d a	Grupa witamin B	B1	Mięso, wątroba, jaja, drożdże, owoce strączkowe, chleb razowy, mleko	Prawidłowy stan tkanki nerwowej, metabolizm cukrów i lipidów	Beri-beri, zapalenie wielonerwowe
		B2	Drożdże, mleko, jaja, jarzyny	Przemiana białek i węglowodanów, bierze udział w biochemicznych przemianach w siatkówce	Zmiany skórne (łojotok, zajady), zmiany w obrębie rogówki, światłowstręt
		B6	wątroba, makrela, owoc awokado, banan, mięso, jarzyny, jaja	Przemiany aminokwasów, procesy krwiotwórcze	Zmiany w szpiku kostnym
		B12	Wątroba, mięso, mleko	Procesy krwiotwórcze	Niedokrwistość
		PP	Wątroba, mięso, drożdże	Utlenianie biologiczne	Pelagra
	C		Owoce cytrusowe, kapusta kiszona, owoce dzikiej róży, czarne jagody, zielona papryka	Prawidłowy stan tkanki łącznej, poprawia odporność i przyspiesza okres gojenia ran	Gnilec (szkorbut)
	H		Wątroba, orzechy włoskie i ziemne, mąka sojowa, żółtka jaj, kraby, migdały, sardynki, grzyby, brązowy (naturalny) ryż, mąka pełnoziarnista, szpinak, marchew, pomidory	Uczestniczy w syntezie aminokwasów, cukrów, białek i kwasów tłuszczowych, wspomaganiu funkcji tarczycy, uczestniczy w przemianie dwutlenku węgla, wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry i włosów, uczestniczy z witaminą K w syntezie protrombiny (odpowiedzialnej za krzepliwość krwi).	Objawami niedoboru biotyny są zmiany skórne (wysypki, stany zapalne), a także wypadanie włosów i podwyższony poziom cholesterolu oraz zmiany zapalne jelit. Ze względu na to, że biotyna może być syntetyzowana przez florę bakteryjną, do jej niedoboru dochodzi bardzo rzadko, zwykle pod wpływem innych czynników niż niedobór pokarmowy (np. szerokospektralna antybiotykoterapia).

R* - rozpuszczalnik danej witaminy